De noodzaak voor Plan ₿ (deel 3): Knapt de obligatiebubbel? Dan is het tijd voor bitcoin

Bitcoin en de wereldeconomie zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De cryptomunt is namelijk ontwikkeld als tegenreactie op de economische crisis van 2008. Voor velen dient bitcoin daarom als Plan ₿.

Op dit moment lijkt het economisch goed te gaan, maar steeds meer tekenen wijzen op een nieuwe recessie. We lichten daarom elke dinsdag een onderwerp uit de macro-economie toe. Opdat we niet vergeten waarom bitcoin ontwikkeld is.

Vorige week bespraken we de alsmaar dalende spaarrentes. We vervolgen deze reeks met de obligatiebubbel. Obligaties klinken als een ver-van-je-bed-show, maar kunnen zomaar een volgende crisis voorspellen. In dit artikel lees je waarom.

Meer van deze reeks?

• Deel 1: Correctie in de huizenmarkt
• Deel 2: Waarom sparen niet meer loont
• Deel 3: Wanneer knapt de obligatiebubbel?
• Deel 4: Wanneer stopt Quantative Easing? 

Wat zijn (staats)obligaties, en waarom bestaan ze?

Koop je een staatsobligatie, dan leen je geld aan een overheid. In ruil daarvoor krijg je een vaste rente per jaar over de waarde van de obligatie. Staatsobligaties verschillen in looptijd. Langlopende obligaties (bijvoorbeeld dertig jaar) hebben vaak een hogere rente. Je neemt namelijk een risico als je je geld langer vastzet.

Hoe werkt het? Stel je koopt een staatsobligatie van duizend euro voor een periode van tien jaar. De rente op die obligatie is 3 procent. Dan krijg je elk jaar dertig euro rente. De prijs waarvoor de overheid de obligatie uitgeeft noem je de nominale waarde. Daar krijg je rente over. Simpel toch?

Obligaties zijn vrij verhandelbaar

Maar zo simpel is het niet. Je koopt een obligatie namelijk niet altijd direct van de overheid. Obligaties zijn vrij verhandelbaar, via de zogeheten secundaire markt. De waarde van obligaties daar weerspiegelen vraag en aanbod, en het vertrouwen in de markt. Zo kan het zijn dat je voor een obligatie meer of minder betaalt dan de nominale waarde.

Dat is lastig voor te stellen, en daarom kunnen we dit het beste uitleggen aan de hand van een voorbeeld. In dit voorbeeld gaan we uit van drie soorten obligaties: op korte termijn (1 jaar), middellange termijn (3 jaar) en lange termijn (10 jaar). De rente op korte termijn is drie procent, middellange termijn is vijf procent en lange termijn tien procent.

In normale tijden ziet de opbrengst (in het Engels: yield) eruit als een stijgende lijn. Hoe langer de duur van de obligatie, hoe meer rendement je hebt. Met rendement bedoelen we niet alleen rente, maar ook de opbrengst als je een obligatie doorverkoopt.

Dat ziet er dan ongeveer zo uit (fictief voorbeeld):

Obligatiemarkt verandert in aanloop van recessie

Maar in tijden van crisis zijn kortlopende obligaties veel minder in trek. Je krijgt dan namelijk je geld terug in tijden van een recessie. Op dat moment zijn er minder mogelijkheden om je geld opnieuw in te investeren. De vraag naar dit soort obligaties daalt, en daarmee ook de marktprijs. Deze marktprijs is vaak (veel) lager dan de nominale waarde.

Tegelijkertijd zijn langdurige obligaties meer in trek. Investeerders verwachten dat de economie niet verbetert na een jaar, maar misschien wel na tien jaar. Speculanten verwachten daarom er meer vraag naar dit soort obligaties gaat komen, en verkopen deze obligaties voor een hogere prijs. Investeerders zijn zo bereid om meer te betalen voor obligaties de nominale waarde.

Belangrijk is dat je rente ontvangt over deze nominale waarde, en niet op het bedrag dat je ervoor hebt betaald. Dat zorgt voor een gekke situatie. Kortlopende obligaties leveren dan opeens meer op dan langlopende obligaties.Langlopende obligaties worden namelijk verhandeld voor een hogere prijs. Dat noem je ook wel de inverted yield curve.

Dit is een echt voorbeeld uit Amerika. Kortlopende obligaties (1-6 maanden) leveren nu meer op dan langlopende obligaties (1-10 jaar). De blauwe lijnen vertegenwoordigen de oude situatie, de bruine lijn de nieuwe situatie:

Vaak is zo’n inverted yield curve een opmars voor een nieuwe recessie. Dat zag je bijvoorbeeld voor de dotcom bubbel in 2001, en net voor de financiële crisis van 2008. Op dit moment is de inverted yield curve ook een feit. Komt er binnenkort een nieuwe recessie?

Dat wordt duidelijker door de grafiek hieronder. De lijn geeft het verschil tussen de tien-jaarsobligaties en de twee-jaarsobligaties van Amerika. Een waarde boven de nul is normaal. Langetermijnobligaties leveren namelijk meer op dan kortetermijnobligaties. Maar elke keer dat de waarde onder nul komt (rode cirkels), komen we in een recessie. Op de grafiek zijn de recessies aangegeven met het grijze vlak:

Rentes van obligaties dalen, maar beleggers blijven verdienen

Op dit moment worden de rentes van nieuwe obligaties steeds lager. Zo laag, dat de rente zelfs negatief is. Volgens data van IEX is er maar liefst 17 biljoen dollar gestoken in obligaties met een negatieve rente. Dat is uitgeschreven 17.000.000.000.000 dollar.

Waarom zijn obligaties dan nog steeds in trek? Dat komt omdat beleggers staatsobligaties vaak zien als een veilige haven. In tijden van economische tegenspoed zien zij obligaties als een betere optie dan aandelen. Dat komt omdat een staat niet zo snel omvalt. En dat gebeurt zeker niet bij ‘veilige landen’, zoals Nederland, Duitsland en Zwitserland.  Investeerders zijn nu zelfs bereid om obligaties met een negatieve rente te kopen.

Op onderstaand figuur, afkomstig van Bloomberg, zie je dat vrijwel elke staatsobligatie negatief rendement (yield) oplevert:

Daar komt ook speculatie bij kijken. De marktrente en de spaarente blijft dalen, dus de vraag naar obligaties blijft stijgen. Daardoor stijgt dus ook de prijs van obligaties. Beleggers kopen obligaties niet om rente te pakken, maar om winst te pakken bij het verkopen van obligaties.

Een recent rekenvoorbeeld. Op 7 mei had een Duitse staatsobligatie met een looptijd van tien jaar (aflossing in 2029) een rente van -0,49 procent. De marktwaarde van die obligatie was destijds 1.028,30 euro. Midden september kon je die obligatie verkopen voor een marktwaarde van 1.070,52 euro. Dat is een stijging van 4,7 procent.

ECB koopt staatsobligaties op

Maar wie koopt staatsobligaties? Dat zijn bijvoorbeeld beheerders van pensioenfondsen, beleggingsinstellingen en verzekeraars.

Maar ook de Europese Centrale Bank (ECB) doet een flinke duit in het zakje. De ECB heeft van 2015 tot 1 januari 2019 voor 50 miljard euro per maand aan staatsobligaties opgekocht.

In september 2019 kondigde de ECB aan opnieuw staatsobligaties te gaan kopen. Met ingang van 1 november koopt de ECB per maand voor 20 miljard euro aan staatsobligaties.

Mede door de inmenging van de ECB blijft de waarde van obligaties maar stijgen. Maar dat kan niet altijd zo doorgaan. Analisten spreken dan ook van de obligatiebubbel. Een bubbel die op het punt staat te knappen, net als de dotcom bubbel begin 2000.

Verzeker je met bitcoin tegen obligatiebubbel

Vorige week las je dat alleen sparen niet meer loont. Op het randje van een recessie kan de aandelenmarkt ook een risicovolle belegging zijn. Staatsobligaties lijken veilig, maar de waarde ervan wordt flink opgepompt door de ECB. En hoe lang duurt dat nog?

Dan blijft bitcoin over. Een onafhankelijk, decentraal geldsysteem dat je in staat stelt je eigen vermogen te beheren. Zonder inmenging van een partij zoals de ECB. Je bent als het ware je eigen bank.

Het is ook niet verwonderlijk dat het plan voor bitcoin in 2008 is gepubliceerd. Het is tijd voor een alternatief, een plan ₿.

Meer weten over bitcoin? Bekijk dan deze pagina.